Myślenie queer: rodzina biologiczna i rodzina z wyboru

Człowiek ma wrodzoną potrzebę przynależności społecznej. Tradycyjna, stereotypowa koncepcja rodziny jest uważana za jedną z najbardziej fundamentalnych instytucji społecznych. Odgrywa złożoną i kluczową rolę we wszystkich kulturach i narodowościach na całym świecie. Jest to nie tylko miejsce wsparcia emocjonalnego i opiekuńczego, ale także decydujący czynnik stabilności społecznej i wymiany kulturowej. W swej istocie rodzina spełnia kilka ważnych funkcji. Przede wszystkim jest łącznikiem między jednostką, a społeczeństwem. Poprzez wychowanie i socjalizację rodzina przekazuje wartości, normy i wzorce zachowań, które są zakorzenione w danej kulturze. Dzieci uczą się, co jest dobre, a co złe w rodzinie i rozwijają poczucie tożsamości i przynależności.

Ponadto rodzina funkcjonuje jako jednostka ekonomiczna. W wielu kulturach, zwłaszcza w społeczeństwach tradycyjnych, rodzina odgrywa centralną rolę w produkcji i dystrybucji zasobów. Te aspekty wspólnotowe nie tylko promują spójność, ale także przetrwanie i reprodukcję praktyk kulturowych. Chociaż podstawowe funkcje rodziny są podobne we wszystkich kulturach, ich formy i struktury znacznie się różnią. W społeczeństwach zachodnich często dominuje rodzina naturalna, składająca się z rodziców i dzieci. Ta forma podkreśla indywidualizm i niezależność. Z drugiej strony, w wielu kulturach azjatyckich większą rolę odgrywa dalsza rodzina, która obejmuje dziadków, wujków, ciotki i kuzynów. Tutaj zbiorowa odpowiedzialność i honor rodziny są najważniejsze, co często prowadzi do większej spójności społecznej. Innym przykładem są społeczeństwa oparte na pokrewieństwie, takie jak niektóre rdzenne grupy w Ameryce Północnej lub części Indii. Tutaj własność i status społeczny są dziedziczone przez linię żeńską, co wzmacnia rolę kobiet w tych społecznościach i często prowadzi do większej solidarności społecznej wśród kobiet. Funkcje rodziny nie ograniczają się zatem do ekonomii i socjalizacji. Są one również kluczowe dla wsparcia emocjonalnego i dobrostanu psychicznego. W wielu kulturach rodzina zapewnia wsparcie w sytuacjach kryzysowych; oferuje zasoby społeczności, które są niezbędne w trudnych czasach. Istnieją jednak również różnice międzykulturowe w sposobie oferowania tego wsparcia, szczególnie dla osób LGBTQI+. W kulturach kolektywistycznych często większą wagę przywiązuje się do wspólnego dobrobytu, podczas gdy kultury indywidualistyczne mają tendencję do priorytetowego traktowania wolności osobistej i niezależności emocjonalnej.

Ale co się dzieje, gdy do biologicznej rodziny, której członkiem jest osoba LGBTQ+ dołącza inna rodzina, co często prowadzi do pojawienia się konfliktow. W szczególności osoby queer często napotykają wyzwania w swojej rodzinie biologicznej, ponieważ może ona być również źródłem odrzucenia, nieufności i braku zrozumienia dla „coming out” (wyjścia z ukrycia). Prowadzi to do wyboru alternatywnej struktury rodzinnej tzn. rodziny z wyboru, opartej na wzajemnym szacunku, wsparciu i bezwarunkowej miłości – która stanowi kwintesencje szacunku i wsparcia.  Taka rodzina z wyboru, składająca się na przykład z bliskich przyjaciół, powierników, partnerów, towarzyszy lub społeczności dzielącej mieszkanie, umożliwia znalezienie wsparcia emocjonalnego i poczucia przynależności opartej na szacunku i zrozumieniu. Ta forma rodziny oferuje niezbędne ciepło emocjonalne i bezpieczną przystań, w której można rozwijać swoją prawdziwą tożsamość i indywidualność bez obawy przed dyskryminacją lub odrzuceniem.

Związek między rodziną biologiczną a rodziną z wyboru jest często złożony.

Tym ważniejsze jest, aby osoby queer - niezależnie od ich pochodzenia - miały możliwość budowania alternatywnych, prawnie bezpiecznych struktur rodzinnych opartych na miłości i akceptacji. To z kolei może być szczególnie trudne w zależności od tła kulturowego. A co, jeśli tak zwana rodzina z wyboru napotyka opór społeczny, kulturowy i prawny? W rzeczywistości osoby queer również napotykają wiele różnych przeszkód społecznych i prawnych w odniesieniu do swoich konstelacji rodzinnych: Wiele krajów/narodów i religii nie uznaje queerowych struktur rodzinnych, co może prowadzić nie tylko do nierówności społecznych i trudności prawnych. W wielu przypadkach przywódcy religijni i polityczni podsycają atmosferę nienawiści. Osoby LGBTI są zastraszane i spychane w niebyt. Prześladowania i marginalizacja, często ze strony własnych rodzin, często prowadzą do skrajnego ubóstwa i życia na marginesie społeczeństwa. W wielu miejscach przemoc wobec osób LGBTIQ+ (w tym również w rodzinach) nie pociąga za sobą żadnych konsekwencji dla sprawców". W rezultacie osoby queer są często konfrontowane z dodatkowymi obciążeniami, niepewnością, a nawet niebezpieczeństwami.

Jednym z głównych problemów jest, po pierwsze, uznanie rodzicielstwa w związkach osób tej samej płci; prawa i obowiązki rodziców LGBT+ nie są wystarczająco zapisane w prawie, co prowadzi do prawnych szarych stref. W odniesieniu do adopcji dzieci, pary queer mogą być konfrontowane z restrykcyjnymi przepisami i dyskryminacją w niektórych regionach. Możliwość adopcji dziecka przez parę tej samej płci może być poważnie ograniczona lub nawet zabroniona, co prowadzi do nierówności i przeszkód w tworzeniu rodziny. Innym problemem prawnym jest opieka nad dziećmi w nienormatywnych strukturach. Prawne uznanie współrodzicielstwa lub ustanowienie więzi prawnych między przybranymi rodzicami, a dziećmi jest często niespójne i skomplikowane. W przypadku separacji lub rozwodu rodzice przybrani mogą mieć trudności z uzyskaniem prawa do opieki nad dzieckiem lub nawet prawa do odwiedzin.

Co więcej, rodziny queer mogą napotkać wyzwania w obszarze prawa spadkowego. Brak prawnego uznania związków partnerskich osób tej samej płci i przybranych rodziców może prowadzić do tego, że członkowie rodzin queer znajdą się w niekorzystnej sytuacji, jeśli chodzi o podział spadku i sprawy finansowe. Wielokrotnie spotykam się z osobami queer, które - jak opisano powyżej - borykają się ze złożonym krajobrazem prawnym w tęczowych strukturach rodzinnych, który charakteryzuje się dyskryminacją, nierównością i brakiem uznania. Sprostanie tym wyzwaniom prawnym wymaga kompleksowej reformy prawnej i polityki równości. Której celem będzie pełne uznanie i ochrona praw i obowiązków rodziców i rodzin LGBT+. Tylko dzięki przeznaczonemu dla wszystkich i sprawiedliwemu orzecznictwu, tęczowe struktury rodzinne mogą otrzymać takie same zabezpieczenia prawne i ochronę jak rodziny heteroseksualne.

Moja konkluzja

Tylko uznając i wspierając różnorodność i wyjątkowość rodzin queer, polityka i społeczeństwo mogą przyczynić się do stworzenia przeznaczonego dla wszystkich i sprawiedliwego społeczeństwa. Społeczeństwa, w którym wszyscy ludzie mają prawo być kochani, akceptowani i szanowani - niezależnie od ich orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej.  Ogólnie rzecz biorąc, znaczenie rodziny biologicznej i rodziny z wyboru dla społeczności queer ilustruje, jak ważne jest tworzenie przestrzeni dla różnych form i struktur rodzinnych.

Rodzina pozostaje podstawową instytucją społeczną, która spełnia istotne funkcje na całym świecie. Jednak jej struktura i znaczenie różnią się w zależności od kontekstu kulturowego. Podczas gdy w niektórych kulturach rodzina biologiczna zajmuje centralne miejsce, w innych decydujące znaczenie mają rozszerzone struktury rodzinne. Międzykulturowa różnorodność form rodzinnych nie tylko odzwierciedla różne realia społeczne i ekonomiczne, ale także oferuje fascynujący wgląd w interakcje międzyludzkie i kształtowanie się tożsamości. Moje badania i ankiety przeprowadzone w mediach społecznościowych ujawniły, że istnieje wiele pozytywnych przykładów, w których różne modele rodziny z powodzeniem współpracują i wzajemnie się uzupełniają. Jednak wyzwaniem w kontekście globalnym jest z jednej strony docenienie danej kultury rodzinnej, a jednocześnie promowanie wspólnego kompleksowego poczucia człowieczeństwa, aby umożliwić harmonijne współistnienie. Z drugiej strony, szczególnie ważne jest podkreślenie, że społeczność LGBTQ+ musi mieć przestrzeń dla różnych form i struktur rodzinnych, wyżej wymienione niedogodności w sferze prawnej muszą zostać rozwiązane, a rząd musi ustanowić pewność prawną.

DROGIE RODZINY BIOLOGICZNE: Wybrana lub pożądana rodzina Twoich bliskich nie powinna być postrzegana jako konkurencja ani pozostawać mrzonką, ponieważ nie stanowi zagrożenia dla nikogo i może być wzbogaceniem dla obu stron! Myślę, że to niezwykłe, ponieważ społeczność queer wykazuje się odpornością i kreatywnością, jeśli chodzi o kształtowanie i wzmacnianie nowych form rodzinnych. Tylko poprzez budowanie sieci solidarności i systemów wsparcia możliwe jest stworzenie poczucia więzi i wspólnoty, która wykracza poza biologiczne pokrewieństwo. Rodziny z wyboru mogłyby mieć możliwość przyjęcia odpowiedzialności prawnej za siebie nawzajem. Co w codziennej praktyce, jak również w sytuacjach szczególnych (opieka lub śmierci) tworząc prawo oparte na wspólnocie odpowiedzialności. Co więc przemawia przeciwko temu?

Zatem: Wznieśmy sztandar i domagajmy się dogodnego dla nas prawodawstwa! Mając to na uwadze: Bądźcie odważni i silni!

Pozdrawiam

Twój autor

Samuel Coenigsberg

Familie, queer gedacht

Der Mensch hat ein angeborenes Bedürfnis nach sozialer Zugehörigkeit. Das tradierte, stereotype Konzept Familie gilt dabei als eine der grundlegendsten sozialen Institutionen, die in allen Kulturen und Nationalitäten der Welt eine vielschichtige und zentrale Rolle spielt. Sie ist nicht nur ein Ort der emotionalen und versorgungstechnischen Unterstützung, sondern auch ein entscheidender Faktor für die soziale Stabilität und den kulturellen Austausch. Im Kern erfüllt die Familie mehrere wichtige Funktionen. In erster Linie ist sie ein Bindeglied zwischen Individuum und Gesellschaft. Durch Erziehung und Sozialisation vermittelt die Familie Werte, Normen und Verhaltensmuster, die in der jeweiligen Kultur verankert sind. Kinder lernen innerhalb der Familie, was richtig und falsch ist, und entwickeln ein Gefühl für Identität und Zugehörigkeit.

Darüber hinaus fungiert die Familie als wirtschaftliche Einheit. In vielen Kulturen, insbesondere in traditionellen Gesellschaften, spielt die Familie eine zentrale Rolle in der Produktion und Verteilung von Ressourcen. Diese gemeinschaftlichen Aspekte fördern nicht nur den Zusammenhalt, sondern auch das Überleben und die Fortpflanzung kultureller Praktiken. Obwohl die Grundfunktionen der Familie in allen Kulturen ähnlich sind, variieren ihre Formen und Strukturen erheblich. In westlichen Gesellschaften dominiert häufig die Kernfamilie, bestehend aus Eltern und Kindern. Diese Form betont Individualismus und Unabhängigkeit. In vielen asiatischen Kulturen hingegen hat die erweiterte Familie, die Großeltern und Verwandte einschließt, eine bedeutendere Rolle. Hier ist die kollektive Verantwortung und die Familienehre zentral, was oft zu einem stärkeren sozialen Zusammenhalt führt. Ein weiteres Beispiel sind matrilineare Gesellschaften, wie einige indigene Gruppen in Nordamerika oder Teilen Indiens. Hier vererbt sich der Besitz und das soziale Ansehen durch die weibliche Linie, was die Rolle der Frauen in diesen Gemeinschaften stärkt und oft zu einer stärkeren sozialen Solidarität unter den Frauen führt. Die Funktionen der Familie sind also nicht nur auf die Wirtschaft und Sozialisation beschränkt. Sie sind auch entscheidend für emotionale Unterstützung und psychisches Wohlbefinden. In vielen Kulturen ist die Familie der Rückhalt in Krisensituationen; sie bietet gemeinschaftliche Ressourcen, die in Zeiten der Not unerlässlich sind. Dennoch zeigen sich auch interkulturelle Unterschiede in der Art und Weise, wie diese Unterstützung angeboten wird, insbesondere für LGBTIQ+ Personen. In kollektivistisch geprägten Kulturen wird häufig mehr Wert auf gemeinschaftliches Wohlergehen gelegt, während individualistische Kulturen tendenziell persönliche Freiräume und emotionale Unabhängigkeit priorisieren.

Was aber, wenn neben der biologischen Herkunftsfamilie einer LGBTIQ+ Person eine selbstgewählte weitere Familie hinzukommt und dadurch Konflikte entstehen? Besonders queere Personen nämlich stehen oft vor Herausforderungen innerhalb ihrer Kernfamilie, denn diese kann auch Quelle von Ablehnung, Misstrauen und Unverständnis hinsichtlich ihrer Queerness oder ihres nicht gesellschaftskonformen Lebensstils sein. Dies führt dazu, dass sie sich für eine alternative Familienstruktur, eine Familie ihrer Wahl entscheiden, die auf gegenseitigem Respekt, Unterstützung und bedingungsloser Liebe basiert – die sie ansonsten schmerzlich vermissen. Eine solche Wahlfamilie, bestehend aus beispielsweise engen Vertrauten, Partner*innen, Wegbegleiter*innen oder einer Wohn- oder Lebensgemeinschaft, ermöglicht es ihnen, emotionalen Rückhalt und ein Gefühl von Zugehörigkeit „ohne Wenn und Aber“ zu finden. Diese Form der Familie bietet ihnen die nötige Nestwärme, einen sicheren Hafen, in dem sie ihre wahre Identität und Individualität entfalten können, ohne Angst vor Diskriminierung oder Ablehnung haben zu müssen.

Wir sehen: Die Verbindung zwischen biologischer Familie und Wahlfamilie ist also oft komplex. Dies macht es umso wichtiger, dass queere Menschen – unabhängig von ihrer Herkunft – die Möglichkeit haben, sich alternative, rechtssichere Familienstrukturen aufzubauen, die auf Liebe und Akzeptanz basieren. Das wiederum kann je nach kulturellem Hintergrund besonders schwierig sein. Und was, wenn die sogenannte Wahlfamilie auf gesellschaftliche, kulturelle und rechtliche Widerstände stößt? In der Realität stoßen queere Menschen auch auf vielerlei gesellschaftliche und rechtliche Hürden in Bezug auf ihre Familienkonstellationen: Viele Länder, Nationen und Religionen erkennen queere Familienstrukturen nicht an, was nicht nur zu rechtlichen Ungleichheiten und Schwierigkeiten führen kann. Nicht zu vergessen: „In vielen Fällen schüren religiöse und politische Führer ein Klima des Hasses. LSBTI sollen eingeschüchtert und in die Unsichtbarkeit gedrängt werden. Verfolgung und Ausgrenzung, oft auch durch die eigene Familie, führt häufig zu bitterer Armut und einem Leben am Rand der Gesellschaft. LSBTIQ+ feindliche Gewalt (auch innerhalb der Familien) bleibt vielerorts ohne Konsequenzen für die Täter.“ Folglich sind queere Menschen oft mit zusätzlichen Belastungen, Unsicherheiten oder sogar Gefahren konfrontiert, wenn es um ihre Familie geht.

Eines der zentralen Probleme ist die Anerkennung von Elternschaft in gleichgeschlechtlichen Partnerschaften, Rechte und Pflichten von LGBTIQ+ Eltern sind nicht ausreichend gesetzlich verankert, was zu rechtlichen Grauzonen führt. Im Hinblick auf die Adoption von Kindern können queere Paare in einigen Regionen mit restriktiven Gesetzen und Diskriminierung konfrontiert sein. Die Möglichkeit, als gleichgeschlechtliches Paar ein Kind zu adoptieren, kann stark eingeschränkt oder sogar verboten sein, was zu Ungleichheiten und Hindernissen bei der Bildung einer Familie führt. Ein weiteres rechtliches Problem betrifft das Sorgerecht für Kinder in non-normativen Strukturen. Die rechtliche Anerkennung von Co-Elternschaft oder Aufbau von rechtlichen Bindungen zwischen nicht-biologischen Eltern und Kindern sind vielfach uneinheitlich und kompliziert. In Fällen von Trennung oder Scheidung kann es vorkommen, dass nicht-biologische Elternteile Schwierigkeiten haben, ihr Sorgerecht oder gar Besuchsrecht zu erhalten.

Des Weiteren können queere Familien mit Herausforderungen im Bereich des Erbrechts konfrontiert sein. Die mangelnde rechtliche Anerkennung von gleichgeschlechtlichen Partnerschaften und nicht-biologischen Eltern kann dazu führen, dass queere Familienmitglieder benachteiligt werden, wenn es um die Verteilung von Erbschaften und finanziellen Angelegenheiten geht. Ich begegne immer wieder queeren Menschen, die – wie oben beschrieben – in regenbogenfamiliären Strukturen vor einer komplexen rechtlichen Landschaft stehen, die geprägt ist von Diskriminierung, Ungleichheiten und fehlender Anerkennung. Die Bewältigung dieser rechtlichen Herausforderungen schreit nach einer umfassenden Reform und Gleichstellungspolitik, die darauf abzielt, die Rechte und Pflichten von LGBTIQ+ Eltern und Familien in vollem Umfang anzuerkennen und zu schützen; nur durch eine inklusive und gerechte Rechtsprechung können regenbogenfamiliäre Strukturen die gleichen rechtlichen Sicherheiten und Schutzmaßnahmen erhalten wie heterosexuelle Familien.

Mein Fazit: Nur indem Politik und Gesellschaft die Vielfalt und Einzigartigkeit queerer Familien anerkennen und unterstützen, können sie dazu beitragen, eine inklusivere und gerechtere Gesellschaft zu schaffen, in der alle Menschen das Recht haben, geliebt, akzeptiert und respektiert zu werden, unabhhängig von ihrer sexuellen oder geschlechtlichen Identität. Insgesamt verdeutlicht die Bedeutung von biologischer Familie und Wahlfamilie für die queere Community, wie wichtig es ist, Raum für unterschiedliche Familienformen und -strukturen zu schaffen.

Die Familie bleibt eine fundamentale soziale Institution, die weltweit relevante Funktionen erfüllt. Ihre Struktur und Bedeutung variieren jedoch je nach kulturellem Kontext. Während in einigen Kulturen die Kernfamilie im Vordergrund steht, sind in anderen erweiterte Familienstrukturen entscheidend. Die interkulturelle Vielfalt der Familienformen spiegelt nicht nur unterschiedliche soziale und wirtschaftliche Realitäten wider, sondern bietet auch spannende Einblicke in menschliches Miteinander und die Formung von Identitäten. Meine Recherchen und Umfragen in den Sozialen Medien ergaben, dass es viele positive Besipiele gibt, in denen verschiedene Familienmodelle miteinander erfolgreich kooperieren und sich ergänzen. Doch die Herausforderung im globalen Kontext besteht einerseits darin, die jeweilige Familienkultur wertzuschätzen und zugleich den gemeinsamen ganzheitlichen Menschlichkeitssinn zu fördern, um ein harmonisches Zusammenleben zu ermöglichen. Andererseits und besonders zu betonen ist, dass für die LGBTIQ+ Community Raum für unterschiedliche Familienformen und -strukturen zu schaffen ist, oben erwähnte Nachteile im Rechtsraum aufgelöst und dafür eine Rechtssicherheit durch die Regierung verankert werden muss.

Liebe biologische Familien: Eine Wahl- oder Wunschfamilie eurer Liebsten sollte weder als Konkurrenz verstanden noch ein Wunschtraum bleiben, da sie keine Gefahr für niemanden darstellt und im Idealfall eine Bereicherung für beide Seiten sein kann. Ich halte es für bemerkenswert, dass die queere Community Widerstandskraft und Kreativität zeigt, wenn es darum geht, ihre eigenen neuen Familien zu gestalten und zu stärken bzw. mit der Herkunftsfamilie zu verbinden. Nur durch den Aufbau von solidarischen Netzwerken und Unterstützungssystemen gelingt es, ein Gefühl von Verbundenheit und Gemeinschaft zu schaffen, das über biologische Verwandtschaft hinausgeht. Wahlfamilien könnten durch das Institut der Verantwortungsgemeinschaft eine Möglichkeit erhalten, für einander alltagspraktisch, aber auch in Extremlagen wie im Pflege- oder Todesfall, rechtliche Verantwortung zu übernehmen. Was also spricht gegen sie? Also: Fahne hoch für die Wahlfamilien!

In diesem Sinne: Bleibt mutig und stark!

Samuel Coenigsberg